Έχω την τύχη ν’ ανήκω στη γενιά που πρόλαβε τη Νικήτη χωριό σ’ ό,τι έχει σχέση με το modus vivendi της καθημερινότητας αλλά και σ’ ό,τι έχει σχέση με την επαφή μ’ ανθρώπους οι οποίοι γεννήθηκαν στα τέλη του δέκατου ένατου και στις απαρχές του εικοστού απ΄ τους είχα τη δυνατότητα ν’ ακούσω τις παλιές ιστορίες για τον τόπο μου, του θρύλους, τα παραμύθια αλλά και πολλές λεπτομέρειες από τον καθημερινό καθωσπρεπισμό τους εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Μια από τις ιστορίες που προσέλαβα απ’ αυτούς είναι αυτή που έχει σχέση με την παρουσία του Απόστολου Παύλου στην περιοχή μας η οποία είναι συνδεδεμένη με μια σειρά τοποθεσιών που εκτείνονται από το εκκλησάκι του Άϊ Γιάννη του Βαπτιστή μέχρι το εξωκλήσι που είναι αφιερωμένο στον ίδιο τον Παύλο αλλά και μέχρι τον παλαιοχριστιανικό ναό στην Ελιά, που υστεροβυζαντινή γραπτή πηγή μοναστηριού του Αγίου Όρους το αναφέρει ως παλαιά εκκλησία των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

Αυτό το επεισόδιο των διηγήσεων των παππούδων που με τη σειρά τους τα έμαθαν από τους προγενέστερούς τους έχει άμεση σχέση με τη διάδοση του χριστιανισμού στη χερσόνησο της Χαλκιδικής. Είναι γνωστό από τις Πράξεις των Αποστόλων πως ο Απόστολος πέρασε από τα όρια της χερσονήσου δια της Εγνατίας Οδού κι ενδεχομένως να διανυκτέρευσε στην Απολλωνία της Μυγδονίας.

Αναφορά για την ανάπτυξη της δραστηριότητάς του στη χαλκιδικιώτικη γη δεν υπάρχει. Η ζώσα τοπική λαϊκή παράδοση όπως προανάφερα επιμένει σε γεγονότα που σχετίζονται με την επίσκεψή του. Έτσι από την Ιερισσό για να ξεφύγει από το πλήθος που τον καταδίωξε περνά στην Κασσάνδρα μέσω στοάς που άνοιξε ο Θεός για να βοηθήσει τον άνθρωπό του και από κει τον περνά στη Σιθωνία το άλογο του μ’ ένα άλμα. Στη σιθωνιάτικη χερσόνησο η πορεία του Αποστόλου εμφανίζει νέα στοιχεία, πλέον αποκαλείται Άγιος ενώ παρουσιάζεται έφιππος με ξίφος, ενδεχομένως για να καλύψει την επιρροή των έφιππων μυθολογικών ηρώων που λατρεύονταν κατά κόρον από τη Σερμύλη ως την Τορώνη τα προχριστιανικά χρόνια.

Οι αφηγήσεις των παππούδων τον τοποθετούν στο εξωκλήσι του Άϊ Γιάννη του Βαπτιστή έτοιμο να διασχίσει τον πανάρχαιο δρόμο που οδηγούσε στην νότια απόληξη της χερσονήσου.

Ο πανάρχαιος δρόμος αποκαλύπτεται νοτιοανατολικά του προαναφερόμενου εξωκλησιού, πρόκειται για μέρος της δημοσίας οδού που οδηγούσε στην Τορώνη και χρησιμοποιείτο μέχρι το 1954 όταν και διανοίχθηκε ο νέος αμαξιτός χωματόδρομος που οδηγούσε στο Νέο Μαρμαρά.

Ως δέκτης των αφηγήσεων επιχείρησα να το διαβώ και γω πεζός κάνοντας παράλληλα και μια επιφανειακή έρευνα για να διαπιστώσω αν τελικά οι θρύλοι των προγόνων μας είχαν βάση αληθείας. Ξεκίνησα λοιπόν ν’ ανεβαίνω την ανηφοριά πίσω από το ιερό όπου παρατήρησα πως υπάρχει μονοπάτι πλάτους περίπου 1,5 μέτρου το οποίο κατευθύνεται ανατολικά με «καλιγωμένες πέτρες» οι οποίες είναι τοποθετημένες με τέτοιον τρόπο που θυμίζουν έντονα τα καλντερίμια του ιστορικού οικισμού της Νικήτης.

Μετά από είκοσι μέτρα περίπου υπάρχει μια στροφή που σε κατευθύνει νότια και η ανηφόρα λαμβάνει εντονότερη κλίση ενώ το πλάτος του δρόμου μεγαλώνει σε πολλά σημεία και είναι ορατή και μια επίχωση γεγονός που επιβεβαιώνει και την αρχαιότητα της οδού. Οφείλεται να σημειωθεί πως το σύνολο της περιοχής είναι βραχώδες (γρανοδιορίτης) ενώ δυτικά απλώνεται η ακτή του Αγίου Ιωάννη στο δυτικό πέρας της οποίας υπάρχει ανασκαμμένο νεκροταφείο το οποίο εκτείνεται χρονολογικά από την πρώιμη εποχή του σιδήρου έως και την κλασική περίοδο. Από το ίδιο σημείο πέρασε και ο Ταγματάρχης του Μηχανικού, Νικόλαος Σχινάς όταν το 1880 μ’ εντολή του Έλληνα Υπουργού των Στρατιωτικών επισκέφθηκε («περιηγήθηκε») ως κατάσκοπος τις τουρκοκρατούμενες περιοχές της Θεσσαλίας-Ηπείρου-Μακεδονίας για να χαρτογραφήσει το γεωγραφικό ανάγλυφο.

Ο Έλληνας αξιωματικός έγραψε τα εξής παρακάτω: Από Νικήτη εντεύθεν ομαλή οδός διερχόμενη δι αμπέλων και αγρών διευθύνεται προς την ακτήν και φέρει εις θέσιν Άϊ Ιωάννην. Εντεύθεν διαβαίνουσα δυσχερεστάτην οδόν ένεκεν των μέχρι της ακτής κατερχομένων βράχων φέρει εις θέσιν Ελιά. Περπατώντας ως την περιοχή Βλάσταινα είδα και διαπίστωσα πως ο δρόμος είναι τμήμα αυτού που οδηγούσε στην προχριστιανική Τορώνη και πρέπει να ήταν αμαξιτός έως και τα τέλη του 6ο μ.Χ. αιώνα , χρονολογία που η Σιθωνία ισοπεδώθηκε από την εισβολή των Ούνων. Ιστορικά λοιπόν η περιοχή ήταν ζωντανή κατά την περίοδο εξάπλωσης του Χριστιανισμού.

Οπότε η διηγήσεις των παππούδων δεν ήταν και τόσο έωλες.

Αφού εξακριβώθηκε η αρχαιότητα του δρόμου, όποτε και η χρονολογική συνύπαρξη του με τα χρόνια του αποστόλου των εθνών συνεχίζω στα βήματά του και φτάνω στο Σταυρό, περιοχή στην οποία σύμφωνα πάντα με την προφορική παράδοση ο Παύλος κουράστηκε και δίψασε οπότε κατέβηκε από το άλογο του χάραξε με το ξίφος του το σημάδι του σταυρού στο βράχο απ΄ όπου ανάβλυσε νερό.

Πιο κάτω επειδή πείνασε και δεν είχε κάτι να φάει, μισοέκοψε με το ξίφος του ένα κομμάτι γρανίτη από έναν βράχο που μοιάζει με κεφάλι τυριού το οποίο μόλις βγήκε από την τσαντίλα. Η περιοχή είναι γνωστή με το (μισοξεχασμένο σήμερα) μικροτοπωνύμιο «Σπαθοκομμένη Πέτρα» και ο βράχος, με το αφύσικο κόψιμο, ονομάζεται άπ’ τους Νικητιανους «τ’ Άη-Μπαύλ’ του τυρί».

Στην θέση «Κωβιού», το κρώξιμο μιάς καρακάξας τρόμαξε το άλογό του και ο Άγιος κινδύνευσε: η κατάρα του δεν επιτρέπει εκεί, ακόμη και σήμερα, την παρουσία καρακάξας. Λίγο παραπέρα, μετά την «Καλόγρια», το μονοπάτι περνούσε πάνω από λείους γρανιτόβραχους και το άλογο γλίστρησε το γλίστρημα φαίνεται. Για να λυθεί το πρόβλημα ο Άγιος χάραξε με το σπαθί του πυκνές γραμμές στον βράχο, παράλληλες στον άξονα του δρόμου: οι γραμμές υπάρχουν και η περιοχή ονομάζεται ακόμη «Σπαθιές». Λίγο πιο πέρα το ιδρωμένο άλογο θέλησε να κυλισθεί και ξάπλωσε, αλλά ο Άγιος δεν το επέτρεψε και το βίασε να σηκωθεί: το άλογο έβαλε δύναμη με το μπροστινό δεξί του πόδι και ο Άγιος βοήθησε και αυτός βάζοντας δύναμη στο δεξί του πόδι. Αν δεν πιστεύετε, μπορείτε να δείτε πάνω στον γρανίτη του μονοπατιού το ίχνος του κυλίσματος και τις πατημασιές του αλόγου και του Αγίου.

Αργότερα δίψασε και με το σπαθί του έσχισε μια ριζιμιά γρανιτόπλακα, απ’ όπου ως τα σήμερα αναβλύζει πλούσια η πηγή που τον ξεδίψασε. Το στηθαίο της πηγής κτίσθηκε το 1713, σύμφωνα με την επιγραφή που έκλεψαν προ ετών ανόητοι θησαυροθήρες.

Δίπλα στην πηγή είναι το μεγάλο εξωκκλήσι του Αγίου Παύλου, κτισμένο το 1903 στην θέση παλαιότερου.

Στην ίδια θέση υπήρχε αξιόλογο παλαιοχριστιανικό κτίσμα, πιθανώτατα ναός, το οποίο σημαίνει ότι ο τόπος ήταν τόπος λατρείας (του Απ. Παύλου;) από πολύ παλιά.
Κατεβαίνοντας από την πηγή του Αγίου Παύλου, φθάνουμε στην περιοχή Ελιά, όπου και τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η οποία ερευνήθηκε ανασκαφικώς το 1971. Σε έγγραφα του 1300 η βασιλική αυτή αναφέρεται «ως παλαιοεκκλησία των πρωτοκορυφαίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου». Η βασιλική πρέπει να καταστράφηκε κατά τα τέλη του 6ου αιώνος. Τί μυστικά άραγε κρύβει η ιστορία της;

Η Δημοτική Επιχείρηση του Δήμου Σιθωνίας αξιοποιώντας όλες αυτές τις πληροφορίες συμμετέχει στην προσπάθεια της Περιφέρειας της Κεντρικής Μακεδονίας για τη δημιουργία της πολιτιστικής διαδρομής «Στα Βήματα του Αποστόλου Παύλου» (In the footsteps of St Paul the Apostle of the nations) και την πιστοποίηση της διαδρομής από το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Αρμόδιο για την πιστοποίηση νέων διαδρομών είναι το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Πολιτιστικών Διαδρομών που εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Το Ινστιτούτο βοηθά τους υποψηφίους στην προετοιμασία του φακέλου υποψηφιότητας για την αξιολόγηση. Διοργανώνει επιμορφωτικά προγράμματα για στελέχη των πολιτιστικών διαδρομών και των δικτύων τους. Η πιστοποίηση δίνεται σε διακρατικά δίκτυα που έχουν αποδεδειγμένους πολιτιστικούς δεσμούς σχετικά με μία θεματική διαδρομή. Τα δίκτυα αυτά πρέπει επίσης να διεξάγουν έρευνα, να οργανώνουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ανταλλαγές για τους νέους Ευρωπαίους και να ενισχύουν τη δημιουργικότητα και την ενθάρρυνση του πολιτιστικού τουρισμού.

Παραδόθηκαν στους προέδρους των Κοινοτήτων του Δήμου Σιθωνίας, υποδοχείς πλαστικών καπακιών , από την Κοινωφελή Επιχείρηση. Σκοπός μας να εντείνουμε μια σημαντική περιβαλλοντική δράση η οποία συνδυάζεται με την παροχή αναπηρικών αμαξιδίων προς το Δήμο μας.